У наш няпросты час, калі пабудаваць свой уласны дом становіцца непасільнай задачай для многіх людзей, Аляксандр Гапаненок з горада Докшыцы, Віцебская вобласць, Беларусь, вырашыў будаваць свой дом з саломы. Пра тое, як прасоўваецца працэс будаўніцтва дома з альтэрнатыўнага будаўнічага матэрыялу, чытайце далей.
- Хто толькі не палохаў нас мышамі, волкасцю і пажарам. Хто толькі не паджартоўваў, успамінаючы казку пра трох парасятах. Усё гэта глупства. Пасмейваюцца і круцяць пальцам ля скроні тыя, хто не знаёмы з тэхналогіяй саламянага будаўніцтва, - кажа Аляксандр. - Сваім прыкладам я хачу развеяць міфы і даказаць, што гэта танна, надзейна і даўгавечна.
Аляксандру 36 гадоў. Ён родам з Докшыц, вучыўся ў мінскім ПТВ на будаўніка, затым у індустрыяльна-педагагічным каледжы і на інжынерна-педагагічным факультэце БНТУ. Ідэямі саламянага будаўніцтва захапіўся ва універсітэце.
- Мяне адразу ўразіла, што дома, складзеныя з саламяных цюкоў, цяплей цагляных, блокавых і драўляных. Значыць, у разы ніжэй затраты на ацяпленне. Стаў вывучаць літаратуру, артыкулы ў інтэрнэце, хадзіў на семінары да Яўгена Шырокава - гэта вядомы папулярызатар саламянага домабудавання. Імкнуўся «памацаць тэхналогію» .Помню, годзе ў 2003-м, калі вучыўся ў Менску, у Калодзішчах будаваўся саламяны дом. Я прасіўся ў брыгаду, гатовы быў працаваць бясплатна, абы набрацца вопыту, але мяне не ўзялі: ім гэта было нецікава. Так што ўпершыню мець справу з саломай на практыцы прыйшлося ўжо на сваім участку, праз дзесяць гадоў.
Пасля вяселля і нараджэнні дзіцяці жыллёвае пытанне стаў патрабаваць хутчэйшага вырашэння: ці не туліцца ж усё жыццё ў «однушке». Узяўшы банкаўскі крэдыт і дадаўшы свае вельмі сціплыя зберажэнні, сям'я пачала будаўніцтва дома.
- Ці былі сумневы? Ніякіх. Я столяр - паставіць каркас не праблема. Наконт волкасці і вільгаці наогул не хваляваўся. З дзяцінства ведаю, што правільна сабраны стог сена можа стаяць у поле цэлы сезон без усялякай плёнкі, застаючыся ўнутры абсалютна сухім. Галоўнае ў саламяным будаўніцтве - выразна прытрымлівацца тэхналогіі. Адзінае, што бянтэжыла, - суседзі пазіралі, як на белую варону.
Аляксандр купіў у фермера гэдээраўскай прэс-падборшчык, сабраў з палёў жытняе сена (калгас прадае гэта дабро за смешныя грошы) і нарыхтаваў прыкладна паўтысячы цюкоў. Усе драўляныя элементы каркаса будучай хаты пілаваў на ўласнай пілараме.
Асноўныя будаўнічыя работы Аляксандр з бацькам выконвалі летам-восенню 2013 года. У ліпені на ўжо гатовым падмурку быў сабраны драўляны апорны каркас. У жніўні каркас накрылі дахам, і толькі потым пачалося запаўненне сцен саламянымі блокамі. Цюкі пры гэтым размяшчаліся пад дахам, каб салома ня мокла пад дажджом.
- Пакуль не пачалі закладваць сцены, многія думалі, што мы з бацькам жартуем пра салому. Памятаю, едзе ўвечары ветэрынар. Спыніў машыну пасярод дарогі, бяжыць да нас: «Мужыкі, вы чаго, ачмурэлі?» За час будоўлі мы наслухаліся шмат саветаў ад людзей, далёкіх ад будаўніцтва. Я лічу, кожны павінен займацца сваёй справай. Я ж не іду лячыць парасят і не бяруся нешта раіць лекара.
Аляксандр дэманструе нам свой будаўнічы матэрыял - стандартны саламяны цюк шырынёй 50 гл і даўжынёй 80-85 см. Вага - прыкладна 16 кг.
Блокі злучаліся адмысловымі драўлянымі загваздкамі, а стыкі паміж блокамі шчыльна затрамбовывались свабоднай саломай. Затым сцены пастрыглі электрапілой для выраўноўвання, куты абклалі дробнай металічнай сеткай, пасля чаго звонку быў нанесены першы пласт раствора глінянай тынкоўкі. Тэхналогія патрабуе наносіць тры пласта тынкоўкі (па 1 см кожны) звонку і знутры дома.
- На гэтым этапе нас таксама аблажылі пытаннямі і парадамі. Маўляў, як можна тынкаваць па саломе? Адваліцца ж. А вось і няма. Жвачка ў валасы трапляла? Лёгка яе адтуль дастаць? Так і тут: тысячы тырчаць саламяных сцяблінак надзейна трымаюць тынкоўку.
Тынкоўка на цэментавай аснове тут не падыходзіць: яна прапускае вільгаць і на стыку будзе ўтварацца кандэнсат - у гэтым месцы пачнецца гніенне. Гліняны ж тынкоўка валодае здольнасцю выцягваць са сцен ўсю лішнюю вільгаць. Адзіны яе недахоп - раствор доўга сохне, да двух тыдняў.
Архітэктурная асаблівасць саламянага хаты - доўгія навісі дахавых карнізаў. Яны абараняюць сцены ад залішняга ўвільгатнення падчас касых ліўняў.
- Наш фасад яшчэ не скончаны. Звонку дом быў пакрыты ўсяго адным пластом глінянай тынкоўкі і прастаяў так два гады. Думаеце, дзе-то пачалося гніенне? Нічога падобнага, - заяўляе Аляксандр і выдзірае з сцяны жоўты сцябло.
Наша гутарка працягваецца ўнутры дома, дзе пакуль ідуць аддзелачныя працы. Сцены ў пакоях ўжо пакрытыя двума-трыма пластамі глінянай тынкоўкі.
- Цікава, як жа павесіць батарэі або тэлевізар на сцяну? - цікавімся мы. - Не будзеш жа свідраваць дзіркі ў саломе ...
- Для гэтага на стадыі каркаса прадугледжваюцца закладныя драўляныя стойкі і брускі, на якія пасля будуць мацавацца батарэі або заганяцца саморезы для падвешвання розных шафак. У ваннай пакоі да закладных стоек будуць прыкручваць лісты гіпсакардону для далейшай абліцоўвання пліткай. Дарэчы, саморез можна загнаць і ў тынкоўку - фотарамку, карціну і нават невялікую паліцу для кніг яна вытрымае, бо яе таўшчыня - 3 см.
- Салома добра гарыць. У выпадку чаго не ператварыўся такі дом у факел?
У адказ Аляксандр чыркаць запальнічкай і падносіць язычок агню да абтынкованай сцяне, трымае секунд 20.
- А чаму тут гарэць? Што трэба для гарэння? Кісларод. У спрэсаваных блоках яго практычна няма. Праверана: пры працяглым уздзеянні агню асмальваюцца толькі сценкі блока. І яшчэ адзін важны момант - як правіла, пры пажары людзі гінуць ад атрутнага дыму. Тут жа няма ніякай хіміі, толькі прыродныя матэрыялы. Рабіце высновы.
Асцерагацца агню варта на этапе будаўніцтва, калі па ўсім участку раскідана салома. Бывала, да нас прыходзілі суседзі і закурвалі. Я казаў ім: «Мужыкі, без крыўд, адыдзіце на 20 метраў».
Зараз дом ацяпляецца пры дапамозе печкі, пасля засялення будзе выкарыстоўвацца яшчэ цвёрдапаліўны кацёл. У інтэрнэце можна прачытаць пра тое, што саламяны дом у 4 разы цяплей драўлянага і ў 7 раз цяплей цаглянага. Так гэта ці не?
- засяліць - вось тады і праверым, - кажа Аляксандр. - Мінулай зімой, калі з бацькам працавалі ўнутры, прапальваць печку толькі па раніцах, і тэмпература не апускалася ніжэй за 15 градусаў. Па маіх разліках, на зіму павінна хапіць прычэпа дроў.
Яшчэ адзін козыр саламяных пабудоў - экалагічнасць. Тут не паспрачаешся: усе матэрыялы натуральныя.
- У пагоні за таннасцю сёння будуюць хаты з усякай хіміі, дзе без прымусовай вентыляцыі можна проста задыхнуцца. Бывае, пад маркай Экадому прадаюць газасілікатных скрынку, абабітыя чаратовымі плітамі, - распавядае Аляксандр. - У саламяным доме вентыляцыя ідзе праз сцены, ён «дыхае», ня вылучаючы ніякіх шкодных рэчываў. Тынкоўка рэгулюе вільготнасць, падтрымліваючы яе ў раёне 55-60%, і фільтруе паветра.
Гэтым летам, калі на вуліцы было вышэй за 30 градусаў, мы задыхаліся ў нашай аднапакаёвай кватэры ў цагляным доме. А тут у гэты час было 19 градусаў, пры адчыненых вокнах тэмпература падымалася да 23.
Саламяныя дома ўзводзяцца досыць хутка: брыгада можа справіцца за адзін сезон. У Аляксандра працэс зацягнуўся, што ён тлумачыць некаторымі сямейнымі абставінамі. Дом будзе выглядаць значна прыгажэй пасля фінішнай абліцоўвання.
- Як доўга праслужыць саламяны дом?
- Больш за сто гадоў. Мы столькі не жывем. Самыя старыя дамы з саломы захаваліся ў Амерыцы, дзе былі вынайдзеныя прессователи. У Беларусі першыя дамы з саламяных блокаў пабудаваныя ў 1996 годзе ў вёсцы Міхедавічы Петрыкаўскага раёна. У адным з іх да гэтага часу жывуць людзі, і за ўсе гэтыя гады ў іх не было ніякіх нараканняў на салому. Другі дом пустуе: яму проста не шанцавала з жыхарамі.
Надышоў час закрануць самае цікавае пытанне - сабекошт будаўніцтва.
- Аднойчы я даведаўся, што ў нашым раёне хтосьці пабудаваў лазню за $ 36 тыс. Уявіце сабе: лазню! Я тады сказаў, што за такія грошы пабудую дом, а мне крычалі, што гэта немагчыма. На самай справе атрымалася нават танней - крыху больш за $ 30 тыс. За 106 квадратных метраў з унутраным аздабленнем, да якой мы толькі пачынаем. Выходзіць, дзесьці $ 300 за квадратны метр.
Прычым можна было яшчэ танней: тут адбілася мая нявопытнасць. Дастаткова было лёгкага палева-ростверкового падмурка, а я заліў 30 кубаметраў бетону. Калі б узяў больш танныя вокны і кацёл прасцей, то «квадрат» абышоўся б даляраў у 200. Але на такіх рэчах лепш не эканоміць.
Улічачы ўсе свае памылкі і набраўшыся досведу, у хуткім часе Аляксандр збіраецца пачаць будаваць саламяны дом для свайго брата. Па яго падліках, падмурак, сцены і дах абыдуцца недзе ў $ 10 тыс. Сцены там будуць выкладваць з саламяных пліт вышынёй 2,8 м.
- Гэтую тэхналогію мы падгледзелі ў літоўцаў, дадаўшы сёе-тое сваё, - Аляксандр паказвае нам прататып пліты ў сваім гаражы. - Блокі будуць злучацца паміж сабой саморезы. Так будуюць у Літве, Украіне - чаму мы не можам?
Калі хаты з саломы такія танныя, то чаму тэхналогія дагэтуль не развітая да прамысловых маштабаў? На думку аднаго з першапраходцаў саламянага домабудавання ў Беларусі Яўгена Шырокава, будаўнічы комплекс у гэтым кірунку папросту не зацікаўлены. «Прыбытак забудоўшчыка ва ўмовах нашай эканамічнай сістэмы складае прыкладна 30% ад кошту матэрыялаў. Калі будматэрыялы - гэта дрэва і салома, зразумела, што асаблівых грошай не зробіш », - адзначаў вучоны ў інтэрв'ю.
Аляксандр Гапаненок лічыць, што ў хуткаўзведзеных саламяных дамоў вялікая будучыня. Іх распаўсюджванню пакуль перашкаджае недахоп інфармацыі і недавер да будаўнічага матэрыялу. Сваіх аднадумцаў энтузіяст з Докшыц паспрабуе знайсці на выставе "Беларускі дом - 2015», якая пройдзе ў лістападзе ў мінскім Палацы спорту.
крыніца