Гэтыя фразы ўсе мы добра ведаем і пастаянна ўжываем у паўсядзённым прамовы. Але ці заўсёды любімыя намі цытаты азначалі тое ж, што і цяпер? Вось некалькі прыкладаў таго, як моцна можа сказіць сэнс выказвання, калі своечасова не зрахавацца з першакрыніцай.
Аб мёртвых альбо добра, альбо нічога
«Аб мёртвых альбо добра, альбо нічога, акрамя праўды», - выслоўе старажытнагрэцкага палітыка і паэта Хилона з Спарты (VI ст. Да н. Э.), Прыведзенае гісторыкам Дыягене коціцца Лаэртским (III ст. Н. Э.) У яго складанні « жыццё, вучэнне і меркаванні праслаўленых філосафаў ».
Любові ўсе ўзросты пакорлівыя
Цытата з «Яўгенія Анегіна», якую часта выкарыстоўваюць, тлумачачы палкія пачуцці людзей у гадах або з вялікай розніцай ва ўзросце. Аднак варта прачытаць страфу цалкам, становіцца зразумела, што Аляксандр Сяргеевіч меў на ўвазе зусім не тое:
Любові ўсе ўзросты пакорлівыя;
Але юным, цнатлівым сэрцаў
Яе парывы дабратворныя,
Як буры вясновыя палях:
У дажджы запалу яны свежеют,
І абнаўляюцца, і спеюць -
І жыццё якая можа дае
І пышны колер і салодкі плод.
Але ў ўзрост позні і бясплодны,
На павароце нашых гадоў,
Сумны страсці мёртвай след:
Так буры восені халоднай
У балота звяртаюць луг
І агаляюць лес вакол.
Век жыві - век вучыся
Вельмі вядомая фраза, якую можна пачуць літаральна ад кожнага настаўніка і якую любяць прыводзіць як аргумент для абгрунтавання важнасці вывучэння таго ці іншага прадмета, на самай жа справе няпоўная і часта памылкова прыпісваецца Леніну.
Аўтар арыгінальнай фразы - Луцый Анней Сенека, і гучыць яна так: «Век жыві - век вучыся таго, як варта жыць».
народ маўчыць
Знакамітае «народ маўчыць» прынята лічыць чынам маўклівай пакоры рускага народа, гатовага прыняць любое рашэнне ўлады і наогул любую ўладу. Аднак у Пушкіна - роўна наадварот. Паэма заканчваецца тым, што пасля крывавай расправы над Гадунова народу ўяўляюць новага цара.
«Мосальск: Народ! Марыя Гадунова і сын яе Феадор атруцілі сябе атрутай. Мы бачылі іх мёртвыя трупы.
Народ у жаху маўчыць.
Мосальск: Што ж вы маўчыце? крычыце: няхай жыве цар Дзімітрый Іванавіч!
Народ маўчыць ».
Мэта апраўдвае сродкі
Поўны варыянт фразы, аўтарам якой з'яўляецца заснавальнік ордэна езуітаў Ігнат дэ Лойола: «Калі мэта - выратаванне душы, то мэта апраўдвае сродкі».
Ісціна ў віне
Знакамітае выказванне Плінія Старэйшага «Ісціна ў віне». На самай справе, у фразы ёсць працяг «а здароўе ў вадзе». У арыгінале «In vino veritas, in aqua sanitas».
Жыццё кароткае, мастацтва вечнае
Фраза «Ars longa, vita brevis» у рускай мове яшчэ далей пайшла ад арыгінала, чым у лацінскай перакладзе, і разумеецца цяпер як нешта накшталт «рукапісы не гараць». На самай справе першапачаткова гэта цытата з Гіпакрата: «жыццё кароткае, шлях мастацтваў доўгі, зручны выпадак скоропреходящ, вопыт зманлівы, меркаваньне цяжка». Гэта значыць, проста-проста разважанне пра складанасць медыцыны, для вывучэння якой ўсяго жыцця не хопіць. У арыгінале, замест слова Ars ( «мастацтва») каштуе грэцкае слова τέχνη, якое неабавязкова «мастацтва», але з тым жа поспехам «рамяство» або «уменне».
Рэлігія ёсць опіум для людзей
Фраза, папулярная ў атэістаў, таксама вырвана з кантэксту. Карл Маркс пісаў ва ўводзінах да працы «Да крытыкі гегелеўскай філасофіі права» (1843): «Рэлігія - гэта паветра прыгнечанай стварэньня, сэрца бессардэчнага свету, а так жа душа бяздушнай сітуацыі. Падобна таму, як яна - дух бяздушных парадкаў, рэлігія - ёсць опіум для людзей! » Гэта значыць рэлігія памяншае боль грамадскага быцця ў нялюдскім грамадстве.
Выключэнне пацвярджае правіла
Гэтую фразу, якая відавочна нелагічна, ужываюць цалкам няслушна. Выраз гэта ўтварылася як парафраз з прамовы Цыцэрона у абарону Луцыя Карнэлія Бальба старэйшага. Абвінавачвалі яго ў тым, быццам бы ён атрымаў рымскае грамадзянства незаконна. Справа слухалася ў 56 г. да н. э.
Бальб быў выхадцам Гадеса (суч. Назву Кадыс), служыў пад пачаткам Пампея, з якім сышоўся і быў дружны; Пампей і быў спонсарам яго грамадзянства. Падаплёка абвінавачванні была, як і ў большасці тагачасных гучных спраў, палітычнай. Хоць сам Бальб быў актыўны палітычна, але ўдар, безумоўна, накіроўваўся на трыюмвіраў Першага трыумвірату (Цэзара, Красса і Пампея).
У абарону Бальба выступалі не толькі Цыцэрон, але і Пампей і Крас. Справа была выйграна. У сваёй прамове Цыцэрон прыводзіць такі аргумент. У некаторых міждзяржаўных пагадненнях аб узаемным прызнанні Рыма з суседнімі краінамі быў пункт, відавочна які выключаў падвойнае грамадзянства: жыхары тых краін не маглі стаць рымскімі грамадзянамі, якія не адмовіўшыся спярша ад свайго. Грамадзянства Бальба было падвойным; гэта і была фармальны бок абвінавачвання. Цыцэрон кажа, што, паколькі ў некаторых пагадненнях такое выключэнне ёсць, то тыя пагадненні, у якіх яго няма, падпарадкоўваюцца процілеглага правілу, а менавіта дазваляюць падвойнае грамадзянства. Іншымі словамі, калі існуе выключэнне, то павінна быць і правіла, з якога гэта выключэнне зроблена, нават калі гэта правіла відавочна ніколі не фармулявалася. Такім чынам, існаванне выключэнняў пацвярджае існаванне правілы, з якога гэтыя выключэння робяцца.
Ня выключэння пацвярджаюць правіла, а існаванне выключэнняў пацвярджае існаванне правілы!
крыніца